Enbor zeliako

Enbor zeliako
Irudi gehiago
Xehetasunak
Honen parte	arteria esplenikoa
Hona drenatzen du	zain esplenikoa
Zaina	zain esplenikoa
Identifikadoreak
Latinez	truncus coeliacus
MeSH	A07.015.114.207
TA	A12.2.12.012
FMA	50737
Terminologia anatomikoa

Enbor zeliakoa edo sabel-arteria^[1] abdomen aortaren aurreko aurpegitik ateratzen den lehenengo adarra da. Errai batzuk odoleztatuko ditu digestioarekin erlazionatutakoak, errai zeliakoak deituak: gibela, urdaila,duodenoaren hasierako zatia, pankrea eta barea. Gainera, hestegorriaren abdomeneko zatia eta behazun xixkua ere odoleztatuko ditu.

Ibilbidea

Enbor zeliakoa abdomen aortak ematen dituen erdiguneko errai adarren lehenengo adarra da, zeina abdomen aortaren aurreko aurpegitik adarkatzen den, diafragmaren azpitik, T12 orno mailan hain zuzen ere. Gainontzeko bi erdiguneko errai adarrak, goiko mesenterio arteria, enbor zeliakoa baino 1cm beherago sortzen dena, eta beheko mesenterio arteria, L3 eta L4 mailetan sortzen dena dira. Bi arteria hauek, enbor zeliakoak bezala, digestioarekin erlazionaturiko erraiak odoleztatuko dituzte.

Enbor zeliakoak sortu bezain pronto, omentu txikiaren barruan, 3 adar nagusi emango ditu: Gibel-arteria batua (gibelerantz zuzentzen dena), ezkerreko urdail-arteria (urdailerantz zuzentzen dena) eta bare-arteria (3 arterien artean potoloena eta luzeena).

Adar nagusiak

Gibel arteria batua^[2]

A12.2.12.015 Gibel arteria batua

• A12.2.12.016 Urdail duodenotako arteria  (arteria gastroduodenalis)
  • A12.2.12.017 Urdail gaineko arteria(k) (arteria supraduodenalis)
  • A12.2.12.018 Goi atzeko pankrea-duodenotako arteria (arteria pancreaticoduodenalis superior posterior)
    • A12.2.12.019 Goi atzeko pankrea duodenotako arteriaren pankrearako adarrak (rami pancreatici arteriae pancreaticoduodenalis superioris posterioris)
    • A12.2.12.020 Goi atzeko pankrea duodenotako arteriaren duodenorako adarrak (rami duodenales arteriae pancreaticoduodenalis superioris posterioris)
  • A12.2.12.021 Arteria erretroduodenalak (arteriae retroduodenales)
  • A12.2.12.022 Eskuineko urdail-omentuetako arteria(arteria gastroomentalis dextra)
    • A12.2.12.023  Eskuineko urdail-omentuetako arteriaren urdailerako adarrak (rami gastrici arteriae gastroomentalis dextrae)
    • A12.2.12.024 Eskuineko urdail-omentuetako arteriaren omenturako adarrak (rami omentales arteriae gastroomentalis dextrae)
  • A12.2.12.025 Goi aurreko pankrea-duodenotako arteria (arteria pancreaticoduodenalis superior anterior)
    • A12.2.12.026 Goi aurreko pankrea-duodenotako arteriaren pankrearako adarrak(rami pancreatici arteriae pancreaticoduodenalis superioris anterioris)
    • A12.2.12.027 Goi aurreko pankrea-duodenotako arteriaren duodenorako adarrak(rami duodenales arteriae pancreaticoduodenalis superioris anterioris)

• A12.2.12.028 Eskuineko urdail arteria (arteria gastrica dextra)

• A12.2.12.029 Gibelaren berezko arteria (arteria hepática propria)
  • A12.2.12.030 Eskuineko gibel arteria (ramus dexter arteriae hepaticae propriae)
    • A12.2.12.031 Arteria kistikoa (arteria cystica)
    • A12.2.12.032 Lobulu kaudatuko arteria (arteria lobi caudati)
    • A12.2.12.033 Gibelaren aurreko arteria segmentarioak (arteria segmenti anterioris hepatici; ramus dexter arteriae hepaticae propriae)

      

    • A12.2.12.034 Gibelaren atzeko arteria segmentarioak (arteria segmenti posterioris hepatici)
  • A12.2.12.035 Ezkerreko gibel arteria (ramus sinister arteriae hepaticae propriae)
    • A12.2.12.036 Lobulu kaudatuko arteria (arteria lobi caudati)
    • A12.2.12.037 Gibelaren erdiko arteria segmentarioa (arteria segmenti medialis hepatici)
    • A12.2.12.038 Gibelaren alboko arteria segmentarioa (arteria segmenti lateralis hepatici)
  • A12.2.12.039 Gibelaren berezko arteriaren erdiko adarra (ramus intermedius arteriae hepaticae propriae)

Eskuinerantz zuzentzen da, eta sortu bezain pronto piloro aldean bi adarretan adarkatzen da.

Gibelaren berezko arteria

Sortu bezain laster eta gibelean sartu aurretik, eskuineko urdail arteria edo piloro-arteria emango du. Piloroaren parean sortzen da eta ezkerrerantz zuzenduko da, urdailaren makurdura txikia jarraituz. Aurrerago sakonduko den ezkerreko urdail arteriarekin anastomosatuko da. Ibilbidean zehar adartxoak emango ditu piloroaren aurreko zein atzeko eremuak odoleztatzeko. Gibelaren berezko arteria gibel duodenotako lotailuan sartuta dago eta gibelaren pedikuluan sartzen da, gibel hodi batuaren eta porta zainaren artean kokatuz hain zuzen ere. Gibelean sartu aurretik bi adar ematen ditu: eskuineko eta ezkerreko gibel arteriak. Hauek gibelean sartzean, segmentu arterietan banatuko dira gibelaren segmentu guztiak odoleztatzeko. Eskuinekotik arteria kistikoa sortzen da, zeina behazun xixkura joango den, gibelean sartu gabe.

Urdail-duodenoetako arteria

Gibel arteriaren adar hau beherantz zuzentzen da eta piloroaren atzetik igarotzen da. Adarrei dagokienez, lehenik duodeno-gaineko arteria(k) emango du (adar bakarra edo adar batzuk izan daitezke). Ondoren, duodenoaren atzealdean, goi atzeko pankrea-duodenotako arteria eta goi aurreko pankrea-duodenotako arteria ematen ditu. Hauen bidez duodenoa eta batez ere pankrearen buruaren aurrealdea eta atzealdea odoleztatuko dira. Behin 3 adar horiek emanda, urdail duodenotako adarra izenez aldatuko da eta eskuineko urdail-omentuetako arteria deitzera pasako da. Ezkerrerantz bideratuko da urdailaren makurdura nagusia jarraituz eta ezkerreko urdail-omentuetako arteriarekin anastomosatuko da. Bidean urdaileko adatxoak eta omentuko adartxoak emango ditu, urdailaren aurreko eta atzeko aurpegiak eta omentuko aurpegia odoleztatzeko.

Ezkerreko urdail-arteria^[3]

Enbor zeliakoaren adar finena da, gutxi gora behera helduetan 2-3 mm arteko kalibrea izanik eta 4-7 zentimetroko luzeera du. Urdailerantz abiatzen da eta omentu txikitik igarotzen da zain eta bagus nerbioaren zuntz batzuekin. Hasiera batean goranzko norabidea hartuko du, zertxobait ezkerretara eta aurrera. Kardiaren eremura joango da, hots, urdailaren eta hestegorriaren arteko loturaren eremura eta bertan aurreko hestegorri-urdailetako adarra emango du kardiaren bi aldeak odoleztatzeko. Bestetik, hestegorriaren abdomen zatia odoleztatuko du azpiko hestegorriko adarren bidez. Adar hauek diafragmako hestegorriaren hiatoa zeharkatuko dute eta erdiko hestegorri adarrekin anastomosatuko dira.

Baita ere, gibelaren ezkerreko lobulua odoleztatzeko beste adar bat emango du. Bestetik, beheraka mako bat eginez, urdailaren bihurgune edo makurdura txikiaren ertza jarraituko du eskuineko urdail arteriarekin batu arte. Ibilbidean zehar, urdailaren aurreko eta atzeko aurpegiak odoleztatzeko aurreko eta atzeko urdail-adartxoak (20-30 adar) ematen ditu.

Bare-arteria^[4]

A12.2.12.040 Bare arteria

• A12.2.12.041 Bare arteriaren adar pankreatikoak (rami pancreatici arteriae splenicae)
  • A12.2.12.042 Bizkarraldeko pankrea arteria (arteria pancreatica dorsalis)
  • A12.2.12.043 Beheko pankrea arteria (arteria pancreatica inferior)
  • A12.2.12.044 Pankrea aurreko arteria (arteria prepancreatica)
  • A12.2.12.045 Pankrea-arteria nagusia (arteria pancreatica magna)
  • A12.2.12.046 Pankrearen buztana aldeko arteria (arteria caudae pancreatis)

• A12.2.12.047 Ezkerreko urdail-omentuetako arteria (arteria gastroomentalis sinistra)
  • A12.2.12.048 Ezkerreko urdail-omentuetako arteriaren urdail adartxoak (rami gastrici arteriae gastroomentalis sinistrae)
  • A12.2.12.049 Ezkerreko urdail-omentuetako arteriaren omentu adartxoak(rami omentales arteriae gastroomentalis sinistrae)

• A12.2.12.050 Urdail arteria laburrak (arteriae gastrici breves)
• A12.2.12.051 Bare arteriaren bare adarrak (rami splenici arteriae splenicae; rami lienales arteriae splenicae)
• A12.2.12.052 Bizkarraldeko urdail arteria (arteria gastrica posterior)

Enbor zeliakotik ateratzen den adar nagusia bare-arteria da. Bere jatorria enbor zeliakoan egongo da, L1 mailan, beraz, baretik urrun sortuko da. Sortu bezain laister, pankrearen goiko ertzetik, gorputza eta buztanaren gainetik, ezkerreko zeharkako norabidea hartuko du bareraino iristeko. Bertan, barearen hiloan, bere 5-6 bukaera-adarrak emango ditu. Peritoneoz atzeko egitura izango da. Ibilbide oso bihurgunetsua izango du eta bidetik adar asko ematen ditu:

Bizkarraldeko pankrea-arteria

Bare-arteriaren lehenengo adarra da. Pankrearen idunaren mailan sortzen da eta, bere atzeko aurpegitik, pankrearen goiko ertzetik beheko ertzeraino luzatzen da. Beheko ertzera heldu baino lehen, 2 adarretan banatzen da: eskuineko eta ezkerreko pankrea arteriak.

• Eskuinekoa pankrearen buru eta bere buruko gako itxurako luzakinen artean sortzen den muxarraduratik sartuko da pankrearen aurreko aurpegira iristeko. Bertan, aurreko aurpegian, arestian aipatutako goi aurreko pankrea-duodenoetako arteriarekin anastomosatuko da. Beraz, hori beste anastomosi-eraztun bat izango da.
• Ezkerrekoari dagokionez, pankrearen beheko ertzetik, ezkerrerantz igaroko da, eta beste adar batzuekin batera, beheko pankrea-arteria sortuko du.

Pankrea-arteria nagusia

Bare-arteriaren erdian sortuko da, eta arteria hau pankrearen atzeko aurpegitik ere, pankrearen goiko ertzetik beheko ertzeraino luzatzen da. Batez ere, pankrearen gorputza odoleztatzen du. Beheko ertzera heldu baino lehen, 2 adarretan banatzen da:

• Eskuineko adarra: Bizkarraldeko pankrea-arteriaren ezkerreko adarrarekin bat egingo du.
• Ezkerreko adarra: buztanerantz zuzenduko da.

Pankrearen buztan aldeko arteria

Bare-arteriaren urruneko ataletik edo bare-adar batetik sortzen da, pankrearen buztanaren aldean. Beste arteriekin gertatzen den bezala, pankrearen atzeko aurpegitik igaroko da. Pankrearen buztana odoleztatzeaz gain, pankrea-arteria nagusiaren ezkerreko adarrarekin anastomosatzen da. Horrela, aurretik aipatutako beheko pankrea-arteria hurrengo arteriak elkartzerakoan eratzen da: pankrearen buztanaldeko arteria, pankrearen arteria nagusia eta bizkarraldeko pankrea-arteria.

Ezkerreko urdail-omentuetako arteria

Bare-arteria bukaera-adarretan adarkatu baino lehen, zehatzago esanda, urdailaren makurdura nagusiaren ertzean, sortzen da. Omentu nagusiaren errotik sartuta, eskuinerantz abiatuko da eta makurdura nagusitik jaisten da beste aldetik datorren eskuineko urdail-omentuetako arteriarekin anastomosatzeko. Ibilbidean zehar, urdaileko aurreko eta atzeko aurpegietarako urdail-adartxoak eta omentu nagusiarentzako omentuko adar nagusiak emango ditu.

Bukaera adarrak (linealak)

Bareko hiliotik barerantz sartzen diren 5-6 adar dira. Hauetako 2, urdailaren makurdura nagusia odoleztatuko dute, beste bat, barearen goiko eremua eta urdaila odoleztatzeko adar laburrak emango ditu eta gainontzeko adarrak zuzenean barerantz sartuko dira.

Behin barera ailegatzen den, bare arteriak, bi taldeetan multzokatzen diren adarrak emango  ditu: goiko eta behekoak. Bukaera adar bakoitzak, arteriola desberdinak emango ditu, ondoren barearen hilioan sartuko direnak.  

Bere bidean zehar, izen bereko bare zainarekin batera joango da, zain hau, ondoren, porta zainean drainatuko du bere odola. 

Funtzioak

Fitxategi:Enbor zeliakoa.jpg

Enbor zeliakoak, errai zeliakoak deritzen erraiak odoleztatzen ditu: gibela, urdaila, duodenoaren hasierako zatia, pankrea eta barea. Gainera, abdomen barrunbean kokaturiko hestegorriko abdomen zatia eta behazun xixkua odoleztatuko ditu. Enbor zeliakoa hestearen odoleztapenerako ezinbesteko da, izan ere, hestean dauden beste arterien anastomosiak ez dira nahiko izango perfusio egokia mantentzeko. Hain garrantzitsua izanik, haren butxadurak nekrosi izugarriak sor ditzake odoleztatzen dituen erraietan.

Zain itzuliak^[5]

Enbor zeliakoak ez du izen berdinez ezagutzen den zain sateliterik. Horregatik, plexu zeliakoak odoleztatzen dituzten erraien itzulera benosoa porta zainaren bidez gauzatuko da. Digestio organo gehienen zain itzulia gibelera bideratzen da porta zainaren bidez. Porta zaina hiru zain desberdinen baturaz osatuta dago: bare zaina, goiko mesenterio zaina eta beheko mesenterio zaina. Zain bakoitzak bere ibilbidea izango du, errai desberdinetatik odola hartzen duelarik:

Zaina	Erraien zain itzulia	Ibilbidea
Bare zaina	Barea,urdaila eta pankrea	Baretik pankrearen goiko ertzera.
Beheko mesenterio zaina	Ondestea, kolon sigmoidea eta beheranzko kolona	Goiko ondeste zainen batuketatik gorantz abiatzen da,pankrearen gorputzaren atzealderantz.
Goiko mesenterio zaina	Heste mehea, itsua, goranzko kolona eta zeharkako kolona	Mesenteriotik gorantz pankrearen buruaren atzeko aurpegirantz.

Hiru zainak pankrearen atzeko aurpegian elkartuko dira. Hasieran, bare zaina eta beheko zain mesenterikoa elkatuko dira, pankrea-gorputzaren atzeko aldean, enbor espleknomesenteriko osatuz. Ondoren, goiko zain mesenterikoarekin elkartuko dira pankrearen buruaren atzealdean. Elkarketa honetan, porta zaina osatuko da gibelaren pedikuluaren osagaietako bat dena. Porta zaina gibel duodenoetako lotailuaz baliaturik gibelera sartuko da, bertako segmentu guztiak odoleztatzeko. Azkenik, zirkulazio sistemikora bueltatuko da gibel zainen (zain hepatikoak) bitartez, gibel zainek beheko cava zainean drainatzen baitute.

Patologia: enbor zeliakoaren butxadura sindromea^[6]

Patologia hau 1963. urtean deskribatua izan zen lehenengo aldiz. Lotailu ertain arkuatoaren sindromea bezala ere ezagutzen da eta ohikoagoa da emakume gazteetan. Azken urteetan egin diren aurrerapenen ondorioz, bere diagnostikoa eta tratamendua askoz ere zehatzagoak eta eraginkorragoak dira.

Sindrome honen sintomatologiak triada bat osatzen du: abdomeneko mina, soplo baten presentzia epigastrioan eta enbor zeliakoaren %50 edo gehiagoren konprimatze estrintsekoa.

Patologia honen kausak anitzak dira. Hala ere, badaude bi besteak baino zabalduagoak daudenak. Lehena, lotailua arkuatoaren (zuntz tendinotsuz osatuta dagonea) loditzea izango litzateke. Honen ondorioz, enbor zeliakoaren %70-%100 oztopa dezake. Beste kausa posiblea enbor zeliakoaren jatorrian egongo legoke. Bere sorburua (abdomeneko aorta) toraxaren alde kaudelerago kokatzen bada, enbor honen konpresioa eman daiteke lotailu arkuato ertainak eraginda. Bi egoeretan ematen den konpresioaren ondorioz, fluxu arterialaren murrizketa emango da.

Enbor zeliakoaren estenosiarekin batera, goiko arteria mesenterikoaren eta giltzurrun arterien konpresioa gertatu daitezke, iskemia mesenteriko kronikoa eta giltzurrun hipertentsio baskularra garatuz.

Patologia honen diagnostikoa ez da erraza izaten sintomatologia apala eta ohikoa izateagatik. Sindrome honen susmoa egonez gero, normalean TAC eta 3D errekonstrukzio teknikak erabiltzen dira diagnostikoa baieztatzeko.

Kirurgiaren bitartez tratatzen da. Bertan, lotailu arkuatuaren sekzioa egiten da enborraren fluxu arteriala berrezarriz.

Bariazioak^[7]

Enbor zeliakoak hainbat bariazio anatomiko ditu. Bariazio hauek kontuan hartzea oso garrantzitsua da kirurgiak egiterako orduan. Enbor zeliakoaren ohiko egitura %50-%76 kasuetan ematen da; gibel arteria batua enbor zeliakotik sortzen da zuzenean. Ondoren, hau bifurkatzen da ezkerreko urdail arteria eta bare arteria emanez (c). Kasuen %10-%19etan, gibel arteria batua, ezkerreko urdail arteria eta bare arteria zuzenean enbor zeliakotik sortuko dira (d). Kasuen %10 ean gerta daiteke kuatrifurkazio bat ematea (a) edota pentatrifurkazio bat ematea dortsaldeko pankrea arteriarekin, arteria gastroduodenalarekin eta eskuin eta ezkerreko arteria hepatikoekin hauek zuzenean enborretik sortuz. Bestalde, gerta daiteke gibel arteria batua eta bare arteria enbor beretik sortzea eta ezkerreko urdail arteria beste jatorri bat izatea, abdomeneko aortan goialderago kokatzen dena (b). Horiez gain, beste 14 bariazio ere existitzen da. Hauek bariazio guztien %10a suposatzen dute eta ez dira oso ohikoak.

Erreferentziak

Kanpo estekak

• Datuak: Q519368
• Multimedia: Human celiac artery / Q519368