Historia Marii Medycejskiej (cykl obrazów)

Historia Marii Medycejskiej – cykl obrazów autorstwa flamandzkiego malarza Petera Paula Rubensa.

Historia powstania cyklu

Obrazy zostały zamówione w 1622 roku przez królową Francji Marię Medycejską do Pałacu Luksemburskiego w Paryżu. Rubens przyjął zamówienie i 26 lutego 1622 roku podpisał umowę na ozdobienie dwóch galerii obrazami pokazującymi sceny z życia Marii Medycejskiej i Henryka IV^[a]. W kontrakcie precyzyjnie określono tematykę pierwszych 19 obrazów a tematykę pięciu pozostałych ustalono drogą listowną 26 sierpnia 1622 roku. Tematyka cyklu została opracowana przez królową oraz jej nadwornych doradców, Armanda Richelieu (ówczesnego biskupa Lucon) i Cauda Maugis (skarbnika królewskiego). W pracach uczestniczył również uczony i kolekcjoner francuski Nicolas-Claude Fabri de Peiresc.

Rubens pracował nad dziełami przez trzy kolejne lata. W tym czasie namalował 24 obrazy przedstawiające życie Marii Medycejskiej. Pierwsze dziesięć zostały ukończone w maju 1623 roku a następne w lutym 1625 roku. W międzyczasie tematyka ulegała zmianom lub niewielkim korektom. W jednym przypadku obraz już ukończonych – Ucieczka królowej z Francji nie został zaakceptowany i zastąpiony nowym Szczęśliwymi rządami Marii Medici^[b]. Obrazy umieszczono w galerii w przeddzień zaślubin księżniczki Henrietty Marii z późniejszym królem Karolem I (8–11 maja).

W tworzeniu obrazów i ich interpretowaniu Rubens otrzymał pełną swobodę. Uważa się, iż jego pomysłem są sceny przedstawione na obrazach Przeznaczenie Marii Medycejskiej i Triumf Prawdy a także w Pojednanie matki z synem^[c].

Cykl obrazów z życia Henryka IV nigdy nie powstał. Te które zostały ukończone pierwotnie ozdabiały Galerię Medycejską Pałacu Luksemburskiego. W 1799 roku, po przekazaniu gmachu na siedzibę senatu, została zbudowana przez Jeana Prancoisa Chalgrina reprezentacyjna klatka schodowa, gdzie zawisły dzieła. W 1802 roku wszystkie obrazy Rubensa zostały przeniesione do Luwru i obecnie są eksponowane w osobnej sali (zgodnie z pierwotną kolejnością, z jaką prezentowane były w Pałacu Luksemburskim).

W skład cyklu medycejskiego wchodzi 21 obrazów tematycznych i 3 portrety.

Portret Marii Medycejskiej
Portret Franciszka I
Portret Joanny Austriackiej
Przeznaczenie Marii Medycejskiej
Narodziny Marii
Nauczanie Marii
Prezentacja portretu Marii Henrykowi IV
Zaślubiny per procura
Przyjazd do Marsylii
Spotkanie w Lyonie
Narodziny Ludwika XIII
Objęcie regencji
Koronacja
Apoteoza Henryka IV
Rządy Marii (Rada bogów)
Wyjazd do Pont-de-Ce
Wymiana księżniczek na granicy hiszpańskiej (Hiszpańskie zaślubiny)
Szczęśliwe rządy Marii Medycejskiej
Pełnoletniość Ludwika XIII
Ucieczka królowej z Francji (Ucieczka z Blois)
Pojednanie w Angouleme
Podpisanie traktatu pokojowego
Pojednanie matki z synem
Triumf prawdy

Zanim Rubens wykonał obrazy, sporządzał do każdego szkice lub wykonywał prace przygotowawcze. Do dnia dzisiejszego zachowało się pięć szkiców olejnych w galerii Ermitaż w Petersburgu oraz szesnaście w Starej Pinotece w Monachium.

Cykl medycejski w opracowaniach

Podstawowym źródłem informacji na temat powstania i przebiegu prac nad cyklem obrazów, jest korespondencja Peiresca, pośrednika pomiędzy francuskim dworem królewskim a Rubensem pracującym w Antwerpii. Listy malarza do Peiresca się nie zachowały. Najwcześniejszy opis galerii obrazów pochodzi z 1626 roku a jego autorem był Mathieu de Morgues, spowiednik Marii Medycejskiej i jej doradca^[d]. Opis obrazów znajduje się również w poemacie Porticus Medicea z 1626 roku autorstwa Claude Barthelemy Morisot (1592-1661). Na temat poematu wypowiadał się w liście sam Rubens 29 października 1626 roku, krytykując interpretacje obrazów oraz w kolejnej korespondencji pomiędzy malarzem a poetą. Inne najstarsze ślady opisu cyklu medycejskiego znaleźć można w Dialogach Andre Felibiena (XVII wiek) i w książce F. B. Moreau de Mautour z 1970 roku Description de la galerie du palais du Luxembourg 1704.

Galeria

Parki przędzące nić losu Marii
Narodziny księżniczki, Florencja 26 kwietnia 1573
Nauczanie księżniczki
Prezentacja portretu Marii Henrykowi IV
Ślub per procura Marii Medycejskiej z królem Henrykiem IV
Przyjazd do Marsylii
Spotkanie Marii Medycejskiej i Henryka IV w Lyonie
Narodziny delfina w Fountainbleau
Objęcie regencji
Koronacja w Saint-Denis
Apoteoza Henryka IV i ogłoszenie regencji
Zwycięstwo pod Jülich
Szczęśliwe rządy Marii Medycejskiej
Rada bogów
Wymiana księżniczek
Pełnoletniość Ludwika XIII
Ucieczka z Blois
Układ w Angoulême
Pokój w Angers
Pojednanie: królowa i jej syn
Tryumf prawdy
Maria Medycejska jako Bellona
Franciszek I Medyceusz, wielki książę Toskanii
Joanna Habsburg, wielka księżna Toskanii
Pojednanie króla Henryka III i Henryka z Nawarry
Bitwa pod Ivry

Uwagi

↑ Oryginał umowy znajduje się w Fundacji F. Lugta w Paryżu.
↑ Na podstawie listu Rubensa do Peirescu z 13 maja 1625 roku
↑ Na podstawie listu Maugisa do Peiresca z 1 sierpnia 1622 roku
↑ Publikacja relacji znalazła się w Bulletin de la Societe d’histoire de Paris (1881).